Krótka historia młodego narodowca

     Z posiadanych informacji wiemy, że Stanisław Lucjan Paszkowski urodził się
1 marca 1915 r. w Skierniewicach (w danych oświęcimskich figuruje data 28.II).
Tamże ukończył męskie gimnazjum i zdał egzamin maturalny, po czym, jako
cenzus, od 20 IX 1935 do 19 IX 1936 odbył kurs podoficerski, kolejno: w Szkole
Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, Dywizyjne Kursy Podchorążych
Rezerwy Piechoty, przy 7 częstochowskiej DP oraz ćwiczenia terenowe w
Więcławach i Toporowie nad Wartą, w piotrkowskim 25 pułku piechoty. Z ukoń-
czeniem szkolenia, został przeniesiony do rezerwy, w stopniu kaprala podchorą-
żego rezerwy, pomimo zgłoszenia się na zawodowego wojskowego. Do wybuchu
wojny zdołał zaliczyć 3 lata studiów w Szkole Głównej Handlowej. Podczas
okupacji niemieckiej, należał zapewne do Narodowych Oddziałów Wojskowych
(pierwotna nazwa Narodowej Organizacji Wojskowej), wraz z sąsiadem z ulicy
Rawskiej - Józefem Sakowiczem juniorem, o pseudonimie konspiracyjnym
"Wacek". O ile obszarem formowania się Służby Zwycięstwu Polski (późniejszej
AK) w Skierniewicach były ulice Lelewela i Mickiewicza, to NOW tworzyli
mieszkańcy ul. Stanisławskiej - panie Pukaczewskie, organizujące kolportaż
podziemnej prasy narodowej oraz ul. Rawskiej, gdzie mieszkał magazynier broni
Florian Wojnarowski. Karol Zwierzchowski, w monografii "Skierniewice w czasie
II wojny światowej", podaje, że organizatorem podziemnej konspiracji narodowej
w Skierniewicach był student prawa o pseudonimie "Michał". Nasuwa się pytanie
czy owym "Michałem" nie mógł być nasz bohater. Przemawia za tym kilka
okoliczności:
1. aktywna postawa narodowca, w szkole średniej i na studiach;
2. przebyte przeszkolenie wojskowe, z nadanym stopniem podchorążego i deklara
    -cja pozostania zawodowym wojskowym;
3. w momencie wybuchu wojny był studentem;
4. był uczestnikiem ruchu oporu od wczesnego okresu okupacji.
Przeciwko temu skojarzeniu jest tylko jeden argument: Stach studiował w SGH,
nie był studentem prawa. Wątpliwe, by udało się wyjaśnić tę zagadkę, niczego
więcej nie wiedząc, poza tym, iż Stanisław Paszkowski aresztowany został przez
gestapo w maju 1941. Podobno zadenuncjowała go ukraińska dziewczyna, zawie-
dziona nieodwzajemnioną miłością. Faktycznie, w Skierniewicach przebywało
podczas wojny trzynaścioro Ukraińców, min. płk Pawło Szandruk . W trakcie
aresztowania Stanisław wydał Niemcom broń, ukrywaną w stajni, przy domu. 29
maja trafił do KL Auschwitz, gdzie nadano mu obozowy numer 16909. Zginął tam
15 grudnia 1941 r. Wraz z Paszkowskim, gestapo zamierzało zatrzymać Józefa
Sakowicza seniora. Odstąpiono jednak od aresztowania, z uwagi na podeszły jego
wiek i zły stan zdrowia. Wspólne imię z ojcem, uchroniło "Wacka" przed opresją
niezbyt dociekliwych funkcjonariuszy łowickiego gestapo.
     Paszkowscy mieszkali na parterze murowanej oficyny, stojącej do dziś na
posesji przy ul. Rawskiej 27, stanowiącej ich współwłasność. Młodszy brat
Stanisława, dwudziestoletni Emil, utonął w Łupi, w czerwcu 1936 r., wkrótce po
zdaniu matury. Matka, Anna z domu Masłocha, urodziła się w Żelaznej 26 VII
1894 (jej ojciec był młynarzem w Bobrownikach). Była aresztowana przez gesta-
po dwa dni po synu, posądzona o pomoc, udzielaną partyzantom. Do KL Ausch-
witz przywieziona 5 X 1943 (nr więźniarski 64457), zginęła tam 5 XII tegoż roku.
2 lata spędzone w katowniach gestapo sprawiły, że niespełna pięćdziesięcioletnia
kobieta, przeżyła zaledwie 2 miesiące Oświęcimia. Ojciec Jan był rolnikiem;
posiadał ziemię orną min. przy ul. Trzcińskiej, w okolicy dawnych glinianek.
Zmarł w 1956, w stanie traumy po utraconej rodzinie. Na grobie, zamiast imienia
Jan, wyryte jest Stanisław Paszkowski. Ze zwłokami Stacha, ani jego matki, nie
wiadomo co uczynili oświęcimscy oprawcy.

Opracował: Zbigniew M. Kozłowski  23.04.2018
Na podstawie materiałów, dostarczonych przez p. Janinę Kawkową